Umesto jednog ili drugog Marka, danas vam se po prvi put direktno obraća i treći član istraživackog tima, Slobodan Mandić, iako ste materijale iz Istorijskog arhiva Beograda koje sam prikupio već mogli da vidite na Blogojavljanju.
Okupacija Beograda u Drugom svetskom ratu, duga 1287 dana, okončana je 20. oktobra 1944. u tzv. Beogradskoj operaciji, kada su združene jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije i Crvene armije nanele težak poraz nemačkoj Armijskoj grupi ’’Srbija’’. U odsudnim danima bitke za oslobođenje Beograda, jedno od poprišta žestokih borbi je bio i prostor oko mesta na kome se danas nalazi Dom omladine, kada su se u centru grada odvijali okršaji za svaku kuću, za svaki sprat. Tri dana uoči oslobođenja, 17. Oktobra 1944, jеdinicе NOVJ i Crvеnе armijе zauzеlе su Igumanovu palatu i prodrlе na Tеrazijе, a zaposеdnuti su i Ratnički dom (danas Cеntralni dom Vojskе Srbijе) i Narodno pozorištе. Tеrazijskim platoom dominirala jе utvrđеna palata „Albanija“, u kojoj su postavljеna mnogobrojna nеmačka mitraljеska gnеzda. Nesmanjenom žestinom, ulične borbe su se odvijale i u Nemanjinoj ulici, u rejonu Železničke stanice i Savskog mosta, na Čukarici. Već krajem 18. Oktobra Nemci su bili sabijeni na uzan pojas uz desnu obalu Save.
U Zbirci fotografija Istorijskog arhiva Beograda, pronašli smo dve fotografije, na kojima će oko pažljivog posmatrača veoma lako primetiti da je autor foto snimaka zabeležio scene ratne pozornice glavnog grada u Dečanskoj ulici, upravo na prostoru ispred današnjeg Doma omladine, a po svemu sudeći negde tih dana 17-18. oktobra 1944. godine.
Dečanska ulica, oktobar 1944. godine
Na prvoj fotografiji, u centralnom planu, uočavamo tenk, a kućerak na uglu sa leve strane nalazi se na mestu na kome je podignut današnji Dom omladine.
Partizanski borci prenose svoje ranjenike uz zaštitu tenka Crvene Armije
Druga fotografija prikazuje identično mesto, ali u nešto krupnijem planu, i uz mnogo više dinamike: tu se vide partizanski borci kako prenose svoje ranjenike uz zaštitu tenka Crvene armije.
Slobodan Mandić